آمالکپ و آمالگام

آمالکپ نوعی آمالگام دندانی است که برای پر کردن حفره‌‌های ناشی از پوسیدگی دندان از آن استفاده می‌شود. آمالگام مخلوطی از فلزاتی مانند جیوه‌ی مایع و آلیاژی پودری متشکل از نقره، قلع و مس است. درصد جیوه در ترکیبات این ماده حدود 50٪، نقره حدود 20٪ ، قلع 16٪ و در نهایت شامل 15٪ مس و سایر فلزات کمیاب و بعضی از انواع آن دارای ذرّات کروی و شکسته است. آمالکپ ماده‌ی ترمیمی بسیار مقرون به صرفه‌ای است که حدود 75٪ از کل مواد ترمیمی مورد استفاده توسط دندانپزشکان را تشکیل می‌دهد. به طور کلّی، دندانپزشکان برای تمام سطوح دندان‌های خلفی و گاهی در حفره‌های زبانی دندان‌های قدامی و همچنین در ترمیم ضایعات پوسیدگی کلاس I، II، V و VI  از آمالکپ استفاده می‌کنند.

دندان‌های پرشده با این ماده اغلب با ظاهری به رنگ نقره‌‌ای دیده می‌شوند که همین مسئله موجب شناخته شدن این مواد به عنوان “پرکننده‌‌های نقره‌‌” شده است. با این حال استفاده از این اصطلاح توصیه نمی‌شود؛ زیرا چنین عبارتی موادّ موجود در آمالگام را به درستی توضیح نمی‌دهد.

این ماده بسیار قوی، بادوام و در برابر خوردگی مقاوم است به گونه‌ای که می‌تواند فشار جویدن را درون دهان تحمّل کند، با این وجود به دلیل محتوای جیوه‌ای که دارد مورد انتقاد قرار گرفته است؛ چرا که در صورت مصرف مقادیر زیاد می‌تواند سمی باشد. اگرچه برخلاف نگرانی‌ها، بخارهای جیوه از این ماده نشت نمی‌‌کند. در واقع، آمالکپ بیش از 150 سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و هنوز هم از آن برای ترمیم انواع مختلف ضایعات پوسیدگی و شکستگی دندان استفاده می‌شود. انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) اعلام کرده است که آمالگام دندانی ماده‌ای ایمن و موثّر برای ترمیم دندان است. میزان قرار گرفتن در معرض جیوه‌ی حاصل از پر‌کردن آمالگام دندان کم است و به طور کلّی توسط اکثر مطالعات علمی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. با این حال، برخی از افراد ممکن است به فلزات موجود در آمالکپ حساسیت داشته باشند.

چندین جایگزین برای آمالکپ مانند رزین کامپوزیت، گلاس آینومر، پرسلن و طلا برای پرکردن دندان وجود دارد. رزین کامپوزیت ماده‌ای به رنگ دندان است که از پلاستیک و ذرات شیشه ساخته شده است. پرکننده‌های گلاس آینومر از اکریلیک و نوع خاصّی از موادّ شیشه‌ای ساخته می‌شوند. پرسلن نوعی سرامیک است که به عنوان پرکننده‌ی دندان ماده‌ای محکم و بادوام محسوب می‌شود. پرکننده‌های طلا نیز از آلیاژی از طلا، مس و سایر فلزات ساخته می‌شوند و می‌توانند فشارهای دندان را تحمّل کنند.

نحوه‌ی قرارگیری آمالکپ

برای قرار دادن آمالگام دندان، دندانپزشک ابتدا دندان را مته می‌کند تا پوسیدگی را از بین ببرد و سپس حفره‌ی دندان را برای قرار دادن پرکننده‌ی آمالکپ شکل می‌دهد. پس از این مراحل، دندانپزشک تحت شرایط ایمنی مناسب، آلیاژ پودری کپسول شده را با جیوه‌ی مایع مخلوط می‌کند تا آمالکپ مورد نظر را تشکیل دهد. آمالگام نرم شده در حفره‌ی آماده شده‌ی دندان قرار و شکل آن را به خود می‌گیرد. سپس این ماده به سرعت سفت و به پرکننده‌ی جامد تبدیل می‌شود.

مدّت زمانی که برای پرکردن دندان با آمالکپ لازم است به اندازه‌ی حفره و محلّ قرارگیری دندان بستگی دارد. به طور کلّی، حدود ۳۰ دقیقه تا یک ساعت برای قرار دادن این ماده‌ی پرکننده‌ زمان نیاز است. با این حال، طول این زمان ممکن است بسته به دندانپزشک و بیمار متفاوت باشد.

مزایای استفاده از آمالکپ

آمالکپ‌های دندانی قوی و ماندگار هستند، بنابراین نسبت به سایر انواع پرکننده‌ها احتمال شکستگی کمتری دارند. این مواد به خصوص در بیمارانی که در معرض خطر بالای پوسیدگی دندان هستند و همچنین در بیمارانی که آماده‌سازی دندان‌‌هایشان به علّت بزرگ بودن و وجود رطوبت باعث می‌شود استفاده از مواد دیگری مانند رزین‌ها برای پرکردن و ایجاد پیوند با دندان دشوار باشد، مفید هستند. از طرف دیگر آمالکپ دندانی کم‌هزینه‌ترین نوع ماده‌ی پرکننده‌ی دندان است و بیش از یک قرن است که در صدها میلیون بیمار در سراسر جهان استفاده می‌شود.

به طور کلّی مزایای استفاده از آمالکپ به شرح زیر است:

• این ترکیبات اغلب کم‌هزینه‌ترین مواد برای پرکردن دندان در مقایسه با سایر انواع پرکننده‌های دندانی هستند.
• آمالکپ پس از خشک شدن بسیار سخت می‌شود و کار با آن نیز سرعت بیشتری دارد.
• قابلیت سخت شدن سریع آن‌ها می‌تواند درمان را برای کودکان یا بیماران با نیازهای ویژه کمتر استرس‌زا کند.
• این مواد بسیار بادوام هستند و با مراقبت مناسب می‌توانند نسبت به سایر پرکننده‌ها بیش از یک دهه یا بیشتر دوام بیاورند.
• آمالگام‌ها به دلیل قدرتی که دارند، می‌توانند حفره‌های نسبتاً بزرگی را در داخل دندان‌ها پر کنند.
• این مواد قابلیت پر کردن همه‌ی فرورفتگی‌های دندان را دارند و به این ترتیب از ایجاد فضا برای تولیدمثل باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، خود نقره‌ی موجود در این ماده نیز خاصیّت ضدّ باکتریایی دارد و نگرانی از عفونت را کاهش می‌دهد.
• این ماده با بزاق و رطوبت سازگار است و در طولانی‌مدّت نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند.

معایب استفاده از آمالکپ

• در کنار فواید آمالکپ، استفاده از آن می‌تواند معایبی نیز داشته باشد از جمله:
• آمالگام برخلاف کامپوزیت برای اتصال به دندان نیاز به گیر مکانیکی دارد. این عمل موجب شده است که دندانپزشکان علاوه بر برداشتن پوسیدگی دندان، ساختار بیشتری از دندان را بردارند تا امکان اتصال آن به صورت گیر مکانیکی به دندان وجود داشته باشد.
• عیب بعدی‌ای که متوجّه‌ی آمالکپ است، واکنش بد بیماران مبتلا به آلرژی به فلز، به آمالگام است. اگرچه که این عارضه نادر است امّا توجّه به آن اهمیت بالایی دارد.
• وجود آمالکپ در هنگامی که دهان کاملاً باز باشد به خصوص روی دندان‌های عقب بسیار قابل توجّه است.
• پرکردن با آمالگام ممکن است باعث شود این ماده با قرارگرفتن در معرض دما منبسط و منقبض و حتّی منجر به شکستگی شود.
• برخی از آمالگام‌های دندانی که حاوی جیوه هستند، مقادیر کمی جیوه را به شکل بخار آزاد می‌کنند که می‌تواند توسط ریه‌ها استنشاق و جذب شود. قرارگرفتن در معرض سطوح بالای بخار جیوه در محیط کار، به همراه تنفس بخار جیوه‌ی آمالگام با اثرات نامطلوب در مغز و کلیه همراه است. همچنین این بخار در سیستم‌های عصبی جنین مادران باردار و کودکان خردسال ممکن است موجب اثرات زیان‌بار شود. با این حال، وجود جیوه برای انعطاف‌پذیری مواد پرکننده‌‌ی آمالگام لازم است.